به مصالح سنگي که قطر آن‌ها کمتر از 0/002 ميلي‌متر است، «خاک» مي‌گويند.
خاک بر اثر تجزيه‌ي شيميايي و يا عوامل فيزيکي و مکانيکي مواد گوناگون پوسته‌ي زمين به‌وجود مي‌آيد و در دشت‌ها با قشرهايي به ضخامت‌هاي مختلف رسوب مي‌کند. خاک‌ها مي‌توانند داراي مواد چسباننده و يا فاقد آن‌ها باشند. به مواد چسباننده‌ي داخل خاک، «رُس» و مواد غيرچسباننده «ماسه» مي‌گويند. البته ناخالصي‌هاي کربناتي مثل سنگ‌آهک و ناخالصي‌هاي سولفاتي مانند سنگ‌گچ و ترکيب‌هاي آهن‌دار و رستني‌ها و مواد آلي هم در خاک وجود دارد.
دانه‌بندي خاک
در خاک‌ها با توجه به فراواني دانه‌هاي خاک با اندازه‌هاي گوناگون، دانه‌بندي خاک دچار تحول مي‌شود و از اين جهت به دو دسته‌ي کلي خاک با دانه‌بندي خوب و خاک با دانه‌بندي ضعيف تقسيم‌بندي مي‌گردد. خاک با دانه‌بندي خوب، خاکي است که تمام ذرات از بزرگ‌ترين تا کوچک‌ترين قطعه را دارا باشد. خاک با دانه‌بندي ضعيف نيز، خاکي است که شامل دانه‌هاي يک‌اندازه بوده و تفاوت زيادي ميان اندازه‌ي بزرگ‌ترين دانه با کوچک‌ترين آن وجود ندارد و خاکي که دانه‌بندي آن ناقص است(يعني دانه‌بندي آن داراي توالي مي‌باشد) صرفاً در يک يا چند دانه حد وسط در جاي خود قرار ندارد.
در شکل بعدي مي‌توانيد خاک با دانه‌بندي‌هاي مختلف را مشاهده نماييد.
نکته: دانه‌بندي‌هاي گوناگون را باهم مقايسه نماييد. ترتيب استقرار آن‌ها را در کنار هم مشاهده کنيد. خواهيد فهميد که در توده خاک متشکل از دانه‌بندي خوب، چگونه همواره دانه‌اي وجود دارد که فاصله‌ي ميان دو دانه سنگي ديگر را پر مي‌نمايد.
لازمه‌ي دستيابي به خاکي با تاب تحمل و باربري بالا و همچنين وزن مخصوص بالا کنترل درصد وزني دانه‌بندي خاک است، به‌گونه‌اي که فضاهاي خالي در اين خاک توسط رده‌هاي مختلف ريزدانه‌ي بعدي پر شده و خاک مطابق شکل قبلي به حالت تراکم برسد.
الف) خاک رُس:
خاک رُس از فرسوده گرديدن سنگ‌هاي آذرين و دگرگون شده مانند فلدسپات‌ها، گرانيت‌ها و گنايس‌ها به‌وجود مي‌آيد، لذا علاوه بر خاک رس، ماسه و لاي نيز در خاک باقي مي‌ماند. از ميان علت‌هاي خاصيت چسبندگي خاک رس مي‌توان به ريزي دانه‌ها و پولکي شکل بودن آن‌ها اشاره کرد.دانه‌هاي با قطر بيشتر از 60 ميکرون، به شکل کره هستند و تماس دانه‌ها با هم نقطه‌اي است، اما دانه‌هاي کوچکتر از 60 ميکرون به صورت سوزني يا پولکي شکل بوده و تماس آن‌ها با يکديگر به حالت سطحي است که اين تماس نسبت به دانه‌هاي کره‌اي شکل، خيلي بيشتر و در حدود 100 برابر مي‌باشد.به خاک‌رس به دليل ريز بودن دانه‌ها، «کلوئيد» نيز مي‌گويند. خاک رس خاصيت جذب آب زيادي را دارا است و پس از جذب آب، حجم آن افزايش مي‌يابد و زماني که از آب اشباع گردد، ديگر آن را از خود عبور نمي‌دهد و به همين خاط خاک رس را براي آب‌بندي‌کردن بام‌ها به صورت کاه‌گل به‌کار مي‌گيرند.خاک رس از جمله ارزان‌ترين و فراوان‌ترين مواد چسباننده براي مصارف ساختماني به‌شمار مي‌آيد و مطابق تعريف، نوعي چسباننده‌ي هوايي است که به‌صورت فيزيکي خشک و سفت مي‌شود.فرمول شيميايي خاک رس به صورت هيدروکسات آلومينيوم، MSio2، PH2O، MAl2O3 به همراه اکسيدهاي قليايي و قليايي خاکي است. خاک رس خالص، سفيد رنگ مي‌باشد و ناخالصي‌ها رنگ آن را تغيير مي‌دهند. به عنوان مثال خاک رس کبود رنگ، حاوي FeO يا خاک نباتي است، خاک رس سياه يا خاکستري، کم و بيش داراي زغال مي‌باشد. خاک رس سرخ Fe2O3 و خاک رس زرد، هيدروکسيد آهن به همراه دارد. وزن ويژه‌ي خاک رس معمولاً از 1500 (به حالت سست) تا 1700 کيلوگرم بر مترمکعب (به حالت فشرده و سخت) مي‌باشد.خاک رس‌هاي آبرفتي توسط آب، باد و يا در بستر يخچال‌ها جابه‌جا گرديده و ناخالصي‌هايي در طول مسير به آن اضافه مي‌شود که تغيير رنگ آن را به‌دنبال دارد.خاک رس‌هاي آبرفتي نظير آجر، خاک سراميک و خاک نسوز، از ته‌نشين شدن مواد در کف بستر آب‌هاي جاري به‌دست مي‌آيند. به غير از مواد رنگ‌زا، ناخالصي‌هاي ديگري هم در خاک موجود است که از ميان آن‌ها مي‌توان به ماسه سيليسي، ماسه آهکي، فلدسپات‌ها، سولفات‌ها، املاح آهن، لاي و اجزاي نباتي به‌خصوص ريشه‌ي گياهان اشاره نمود.
خاک رس‌ها با توجه به ميزان ناخالصي‌هايشان به سه گروه طبقه‌بندي مي‌شوند:
1- خاک رس‌هاي پرمايه
2- خاک رس‌هاي ميان‌مايه
3- خاک رس‌هاي کم‌مايه
طبيعتاً خاک رس‌هاي کم‌مايه کمترين ميزان ناخالصي را دارا هستند.
از خاک رس به منظور ساخت سفته، ملات‌هاي گل آهک، گچ و خاک، گل و همچنين کاه‌گل استفاده مي‌شود.
دليل مصرف خاک رس در ملات گچ و خاک، ارزاني قيمت و کندگير بودن آن است. در ملات گل‌آهک و سفته، خاک رس با آهک ترکيب گرديده و پس از مدتي سيليکات‌ها و آلومينات‌هاي کلسيم ايجاد مي‌شود. اين ترکيب نياز به هوا ندارد لذا ملات گل‌آهک و شفته در زمره‌ي ملات‌هاي آبي به شمار مي‌آيند. ميزان آب مکيدن خاک رس به نوع دانه‌ها و ريزي آن‌ها وابسته است.
ويژگي‌ها و حدود مورد پذيرش:
خاک رس مصرفي در هر پروژه بايستي تا حد امکان خالص و عاري از مواد آلي، ريشه‌ي گياهان و ديگر بقاياي نباتي باشد. ميزان سولفات‌ها در خاک رس برحسب SO3 نبايد بيش از 0/5 درصد و ميزان کلرورهاي سديم و پتاسيم آن نبايستي در مجموع بيشتر از 0/1 درصد باشد. وجود دانه‌هاي سنگي درشت به منظور مصرف خاک در شفته به شرط اينکه دانه‌بندي مناسبي داشته باشد، ايرادي ندارد اما در مورد دانه‌هاي خاک رس مصرفي در ملات‌ها، حداکثر 7/5 درصد دانه‌ها قادرند که روي الک 149 ميکرون باقي بمانند.
2- خاکِ چيني:
همانطور که قبلا بيان کرديم، خاک رس خالص به رنگ سفيد مي‌باشد. در صنعت سفال‌سازي به اين خاک، خاک چيني مي‌گويند. رنگ خاک رس‌هاي معمولي در اثر مواد خارجي از قبيل اکسيد آهن و گرافيت، سفيد نيست.
3-مخلوط (دِج):
به خاکي که انواع دانه‌هاي ريز و درشت و درصدي از خاک رس در آن وجود داشته باشد، مخلوط و يا دج مي‌گويند.
بيشتر بخوانيم
قيمت مصالح ساختماني تابستان گران مي‌شود؟
صنعت ساختمان و صنعت ساختمان سازي
آريا ابزار کيف ابزار آنلاين شما
ميان وعده سالم با ولوتينا خريد آنلاين از
برنج ايروني خريد آنلاين برنج هاي ايروني
فروش لوازم ساختماني با اريکه تجارت دهگان
سيستم هاي سرمايشي و گرمايشي و تهويه مطبوع
درباره این سایت